*

  • iki tane çok şahane yarı yalan kuvvet. aslında ikisi de newton'un hareket yaslarını uygularken yanlış yerde duruyor olmanın sonucudurlar.
  • çok tipik bir anlatı izleyelim hep beraber :
    "hareket etmekte olan bir arabanın içerisinde yerde durmakta olan bir top frene basıldığında öne doğru ilerler. bunun sebebi eylemsizliktir."

    bir başkası ya da
    "v hızı ile ilerlemekte olan bir araba viraja girdiğinde bizi virajın dışına doğru savuran bir kuvvet hissederiz. bu kuvvetin adı merkezkac kuvvetidir."
  • ikisi de ayrı ayrı irdelenmişler sözlükte lakin aynı olgunun farklı tezahürleri oldukları için beraberce irdelemekte fayda görüyorum ben. neden oldugunu birazdan daha iyi anlayacaksınız.

    eylemsizliğe gözatalım önce.
    araba ilerliyor, ben koltuğumda oturuyorum, top da yerde duruyor. arabayı kullanan amca frene bastı ve o anda top öne doğru hareket etmeye başladı. top durmaktayken ileri gittiğine göre ona etki eden bir kuvvet olmalı. işte bu kuvvetin adı da eylemsizlik kuvvetidir öyle değil mi. peki.

    şimdi arabaları ayıralım. ben bir arabada top da başka bir arabada eşit hızlarla ilerliyor olalım. ben frene basarsam top yine bana göre ileri giitmiş olur. yine aynı şekilde top durmakta iken hareket ettiğine göre ona etki eden bir kuvvet oldugunu söyleyebilirim ve yine o kuvvetin büyüklüğünü tam olarak hesaplayabilirim. peki kuvvet topa mı etki etti yoksa bana mı? ben mi frene bastım yoksa top mu gaza bastı.
    cevap veriyorum; ben frene bastım. topa etki eden hiç bir kuvvet yok. o aynı hızıyla yoluna devam ediyor, gerçekleşen tek şey benim yavaşlamam.
  • merkezkac kuvvetinde de durum buna benzerdir. sabit hızla gitmekte olan bir aracın bir virajı alabilmesi için kendisine, virajın merkezine doğru bir kuvvet etki etmesi gerekir. araba bunu lastikleri vasıtası ile sağlar ama ben sağlayamam zira ben almışım hızımı yolumda gidiyorum. o viraja dönüpde beraber ilerlemekte olduğumuz doğrultudan ayrılınca virajın girişinde bir yerlerde çarpışırız biz onunla. biraz bu çarpışmadan biraz da popomla üzerinde oturmakta oldugum koltugun sürtünmesinden ben de viraj yönünde bir kuvvete tabi olunca hep beraber döneriz virajı.

    peki ya durmakta olan bir cisim için durum farklı mıdır? değildir. durmakta olan bir cisimle sabit hızla hareket eden cisim için hızlarının büyüklüğü dışında hemen her şey aynıdır. misal bir tepsi üzerinde içi su dolu bir bardak düşünelim. bu tepsiyi alıp şöyle yere diklemesine havada güzelce bir tur attırırsak ilk hızları sıfır olmasına rağmen ne bardak tepsiden düşer ne de su dökülür çünkü bardak tepsiye yapışmış gibidir. kimileri bunu da merkezkac kuvveti olarak algılamak eğilimindedirler lakin gerçekte bu da eylemsizlik ne ise tam da odur.
    önce şunu akılda tutmakta yarar var; kuvvet vektörel bir büyüklüktür, yani kuvvetin bir doğrultusu ve yönü olur. bir cisme siz dairesel bir kuvvet uygulayamazsınız; ancak iki kuvvet birden uygulayarak onu dairesel bir yörünge üzerinde tutabilirsiniz. tepsi ve bardak örneğinde de uyguladığınız iki kuvvet vardır aslında; biri bardağı, tepsiyi ve suyu ileri doğru ivmelendiren kuvvet diğeri de hepsini birden merkeze doğru çekerek dairesel yörüngede tutan kuvvet. bardak tepsiye yapışır çünkü etkiyen ilk kuvvet onu doğrusal bir yörüngede hareket ettirmek istemektedir, yani siz tepsiyi merkeze doğru çekip hızını doğrultuda azaltırken bardak aynı hızla ilerlemeye devam etmektedir.
  • merkezkaç kuvveti eylemsizliğin sonucu gibidir biraz.
    açılı bir eylemsizlik olarak düşünüyorum merkezkaç kuvvetini.
    yalancı kuvvetler tabii biraz da...
hesabın var mı? giriş yap